Ngày nay, mạng xã hội (MXH) là một phần không thể thiếu của cuộc sống. Tuy nhiên, nhiều người vẫn còn lầm tưởng rằng việc dành nhiều thời gian trên MXH là yếu tố chính gây ra ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tinh thần. Thực tế, cách thức chúng ta sử dụng MXH mới là yếu tố quyết định. Theo Mesfin Awoke Bekalu từ Trung tâm Sức khỏe và Hạnh phúc Lee Kum Sheung, không phải số giờ mà chúng ta dành cho MXH, mà là cách chúng ta tương tác và cảm xúc liên quan mới ảnh hưởng mạnh mẽ đến sức khỏe tinh thần.

1. Tác Động Của Việc Sử Dụng Mạng Xã Hội Hằng Ngày

Theo nghiên cứu của Bekalu, việc sử dụng MXH một cách thường xuyên nhưng không quá lệ thuộc có thể mang lại nhiều lợi ích. Sử dụng mạng xã hội như một phần của thói quen hàng ngày và phản hồi nội dung được chia sẻ bởi người khác giúp cải thiện sức khỏe xã hội, sức khỏe tinh thần tích cực, và sự tự đánh giá sức khỏe của bản thân.

Ví dụ, việc duy trì các kết nối xã hội thông qua MXH giúp người dùng vượt qua rào cản về địa lý và thời gian, tăng cường mối quan hệ cá nhân và mở rộng mạng lưới xã hội. Điều này có thể bù đắp cho sự giảm bớt tương tác trực tiếp trong cuộc sống bận rộn, góp phần tạo ra cảm giác gắn kết và hỗ trợ về mặt tâm lý.

2. Liên Kết Cảm Xúc Và Những Rủi Ro Tiềm Ẩn

Mặt khác, những cảm xúc liên quan đến mạng xã hội, chẳng hạn như sợ bị bỏ lỡ (FOMO) hoặc cảm giác thất vọng khi không trực tuyến, lại có tác động tiêu cực. Theo nghiên cứu, việc kiểm tra mạng xã hội quá mức chỉ vì lo sợ bị bỏ lỡ thông tin có thể dẫn đến cảm giác bị cô lập và mất kết nối với bạn bè, làm tăng khả năng gây ra căng thẳng và lo âu.

Một ví dụ điển hình là khi người dùng liên tục so sánh cuộc sống của mình với những hình ảnh "hoàn hảo" được chia sẻ trên MXH. Điều này có thể dẫn đến sự suy giảm sự hài lòng với cuộc sống cá nhân và tăng nguy cơ phát triển các triệu chứng trầm cảm, lo âu, và tự ti.

3. Thay Đổi Cách Nhìn Về Sử Dụng Mạng Xã Hội

Kết quả từ nghiên cứu của Bekalu đưa ra một góc nhìn mới về việc sử dụng mạng xã hội. Trước đây, chúng ta thường chỉ tập trung vào thời gian sử dụng MXH, và coi rằng việc sử dụng nhiều giờ sẽ dẫn đến ảnh hưởng tiêu cực. Tuy nhiên, nghiên cứu chỉ ra rằng tần suất sử dụng không phải là yếu tố quan trọng nhất, mà chính là cách thức và cảm xúc liên quan đến quá trình sử dụng mới là điều quyết định sức khỏe tinh thần của người dùng.

Nhiều người trẻ, chẳng hạn, sử dụng mạng xã hội để giữ kết nối với gia đình và bạn bè, điều này giúp tăng cường cảm giác thuộc về và hạnh phúc. Tuy nhiên, những người thường xuyên lướt MXH chỉ để so sánh bản thân với người khác hoặc lo lắng về việc mình bị bỏ lỡ thông tin sẽ cảm thấy căng thẳng hơn.

4. Sự Chênh Lệch Trong Việc Hưởng Lợi Và Rủi Ro Của Mạng Xã Hội

Nghiên cứu cũng phát hiện ra rằng lợi ích và rủi ro của việc sử dụng MXH không phân bổ đồng đều giữa các nhóm người dùng. Người trẻ tuổi, có học vấn tốt hơn thường hưởng lợi từ MXH nhiều hơn, trong khi những người lớn tuổi, ít học vấn, và là người thiểu số lại dễ gặp phải các tác động tiêu cực.

Điều này phản ánh rõ nét sự bất bình đẳng trong việc tiếp cận và sử dụng thông tin trên internet. Ví dụ, người dùng có học vấn cao hơn có xu hướng biết cách chọn lọc thông tin, giữ cân bằng giữa việc trực tuyến và ngoại tuyến, trong khi những người có ít kiến thức hơn dễ bị cuốn vào những nội dung tiêu cực hoặc thông tin sai lệch, dẫn đến ảnh hưởng xấu đến sức khỏe tinh thần.

5. Vai Trò Của Các Can Thiệp Tâm Lý Hành Vi

Đối với những người có dấu hiệu sử dụng mạng xã hội không lành mạnh, các chương trình can thiệp tâm lý hành vi có thể mang lại nhiều lợi ích. Các chương trình này tập trung vào phát triển kỹ năng tự điều chỉnh hành vi, giúp người dùng kiểm soát thời gian và cách thức sử dụng MXH một cách hiệu quả hơn.

Chẳng hạn, việc học cách kiểm soát cảm xúc khi lướt MXH, tránh việc kiểm tra MXH quá mức, và tạo ra thói quen sử dụng mạng xã hội có ý thức sẽ giúp người dùng tận dụng được lợi ích mà mạng xã hội mang lại mà không phải chịu tác động tiêu cực từ nó.

6. Kết Luận

Tóm lại, nghiên cứu của Bekalu và các đồng sự đã chỉ ra rằng cách sử dụng mạng xã hội đóng vai trò quan trọng hơn nhiều so với thời gian sử dụng. Việc xây dựng thói quen sử dụng mạng xã hội một cách lành mạnh, với sự nhận thức và kiểm soát cảm xúc, có thể mang lại lợi ích cho sức khỏe tinh thần. Ngược lại, việc phụ thuộc vào mạng xã hội hoặc sử dụng với mục đích không lành mạnh sẽ dẫn đến những rủi ro về sức khỏe tinh thần.

Vì vậy, thay vì chỉ tập trung vào việc giới hạn thời gian sử dụng, chúng ta nên học cách sử dụng MXH một cách có chủ đích và có kiểm soát, để tận dụng được những lợi ích mà nó mang lại cho sức khỏe tinh thần và hạnh phúc cá nhân.